Fort Giessen
Van verdedigingswerk tot educatiefort vol geschiedenis en natuur
Natuur- en educatiefort Giessen
Fort Giessen dateert van 1879. Het is een buitenbeentje in de Nieuwe Hollandse Waterlinie: het fort staat buíten het inundatiegebied van Altena. Dat heeft een praktische reden: het Land van Altena is minder vlak dan het lijkt. Er zijn nogal wat hoogteverschillen in het landschap. Om te voorkomen dat het land op andere plekken te ver onder water kwam te staan, bleef er rond Giessen bij inundatie een droog stuk land over. Fort Giessen moest de toegang tot het beschermde achterland verdedigen.
Fort Giessen tijdens de Wereldoorlogen
Eerste Wereldoorlog
Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Fort Giessen volledig bemand, maar Nederland bleef neutraal. De gemobiliseerde soldaten vulden hun tijd daarom met gevechtsoefeningen, en legden een loopgraafstelling met groepsschuilplaatsen aan. Je kunt een aantal van deze schuilplaatsen nog terugvinden rond het fort.
Tweede Wereldoorlog
In 1922 werd het vestingstelsel gereorganiseerd. Fort Giessen lag na die reorganisatie geïsoleerd vóór de linie, en werd daarom ongeschikt bevonden als verdedigingswerk. De overheid heeft overwogen het fort af te breken, maar de sloopkosten bleken veel hoger dan de opbrengsten. Het fort bleef dus staan. De functie als vestingwerk werd opgeheven, en het gebouw werd door politie, leger en douane in gebruik genomen als opslagplaats.
Het fort is tijdens de Tweede Wereldoorlog dan ook niet gemobiliseerd door het Nederlandse leger. Het werd wél als opslag gebruikt door de Duitsers, onder andere voor munitie.
Na de Tweede Wereldoorlog
Vlak na de bevrijding lagen er landmijnen opgeslagen in het fort. Op 21 juni 1945 ontplofte één van die mijnen, doordat kinderen in de ruimtes met munitie op ontdekkingsreis gingen. De jongens van 12 en 15 jaar overleefden dit ongeluk helaas niet. In het fort is de schade van deze ontploffing nog zichtbaar. Na de Tweede Wereldoorlog deed het fort een aantal maanden dienst als interneringskamp/gevangenis voor NSB’ers en andere politieke delinquenten.
Na 1951
Na het opheffen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in 1951, kreeg Fort Giessen een functie als opslagplaats voor munitie. In de jaren die volgden namen overwinterende vleermuizen er ook hun intrek. In 1972 droeg de overheid het fort over aan Brabants Landschap, dat het fort later ook ter beschikking stelde aan de natuurbeschermingsvereniging Altenatuur en de Archeologische vereniging Het land van Heusden en Altena.
Renovatie
Bij overdracht verkeerde het fort in erbarmerlijke staat. Kelders waren ondergelopen, de vloeren waren slecht en de elektrische installatie was hard aan renovatie toe. In 2016 is het fort grondig gerenoveerd. De leden van de verenigingen werkten samen met Brabants landschap hard aan het leefbaar maken van het gebouw. Het metselwerk is hersteld en de daken zijn weer waterdicht gemaakt. Als laatste is er meer aandacht gekomen voor de Eerste Wereldoorlog: binnen is een expositieruimte ingericht, en buiten is een park met aangrenzend wandelpad aangelegd, ter nagedachtenis aan deze oorlog. Langzaamaan kreeg het zijn huidige functie als educatie- en natuurfort.
Vleermuizen in Fort Giessen
In de gebouwen van Fort Giessen hebben vleermuizen een thuis gevonden. In het fort zijn ze zeker van een vorstvrije overwinteringsplaats. Het is er vochtig, heel belangrijk voor vleermuizen, rustig en donker.
Tijdens de renovatie in 2016 is er speciaal op gelet dat deze kleine zoogdieren hun overwinteringsplaats konden behouden. De luchtvochtigheid is op een constant peil, en er zijn betere toegangen gemaakt voor de diertjes. Op het fort zijn de baardvleermuis, bruine grootoorvleermuis, gewone dwergvleermuis, meervleermuis en watervleermuis aangetroffen.
Natuurweetjes en archeologie
Fort Giessen is vandaag de dag een plek waar natuurbescherming, erfgoed en educatie centraal staan. Verhalenverteller Prisca kreeg er een uitgebreide rondleiding en dook in de bijzondere geschiedenis van het gebied. Tijdens haar bezoek ontdekte ze hoe dit fort, ooit gebouwd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, een cruciale rol speelde tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ze liep door de nog altijd herkenbare loopgraven, bezocht de kruitkamers en zag met eigen ogen welke sporen uit die tijd nog steeds zichtbaar zijn.
Maar Prisca ontdekte meer dan alleen geschiedenis: ze maakte kennis met de rijke natuur op en rondom het fort, waar vrijwilligers zich dagelijks inzetten voor behoud en herstel. Hun betrokkenheid zorgt ervoor dat Fort Giessen is uitgegroeid tot een levendige plek waar verleden en heden samenkomen.
Lees verhaal
-
Wandelen
Ontdek de omgeving van Fort Giessen. Een afwisselende wandeling langs rivier de Alm, door het Almbos en over bloemrijke dijken met weidse uitzichten. Start en eindig bij het indrukwekkende Fort Giessen, een parel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tip: bezoek het fort of belevingspark.
-
Fietsen
Fiets dwars door geschiedenis en natuur met de Biesboschlinie Fortentocht. Ontdek de imposante forten, oude vestingstadjes en sluizen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Geniet onderweg van verhalen, vergezichten en een uniek stukje verdedigingskunst in het groene landschap.
-
Varen
Tussen Fort Altena en Fort Giessen volg je de kronkelende Alm langs een aquaduct met botenoverzet en door oeroude rivierbeddingen. Kano door een landschap vol historie: van Romeinse vondsten tot de verdedigingswerken van de Hollandse Waterlinie.
Beleef Fort Giessen
Bezichtig de loopgraaf en de kruitkamers, kom alles te weten over de Eerste Wereldoorlog in het gebied, of ontdek de bijzondere natuur op en rondom het fort.
Praktische informatie
Fort Giessen stelt zich op bepaalde dagen open. Bekijk de kalender van het fort om te zien wanneer ze open zijn. Van september tot april is het fort gesloten, om de vleermuizen hun winterrust te gunnen. Een wandeling om het fort (buiten de fortgracht), is altijd mogelijk, evenals het bezoeken van het Educatiepark Wereldoorlog I.
Adres: Giessensesteeg 2, Giessen
Voor informatie over, of het boeken van rondleidingen voor groepen, lessen voor basis- of middelbare scholen of vergaderruimten, kun je contact opnemen via de website of met de beheerder:
Dhr. John Kollen / tel. 0654284567 / j.kollen@casema.nl (indien niet bereikbaar: dhr. Hans van Tilborg / tel. 0610486712 / tilborgj@kpnplanet.nl)